Η ΚΝΙΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ (Τόπος-Λαογραφία-Ιστορία)

Το βιβλίο «Η Κνίδη απο το χθες στο σήμερα» του συνταξιούχου δασκάλου Κων/νου Σταυρόπουλου 

Τι θα βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο αυτό

Στο λιόγερμα της ζωής μου σκέφτηκα πως από το χωριό μας λείπει μια μαρτυρία γι’ αυτούς που πορεύτηκαν και αγωνίστηκαν στα χώματα αυτά, διατήρησαν ζωντανή την παράδοση, γέννημα της αιώνιας ελληνικής ψυχής και ένιωσα να με βαρύνει η ευθύνη για την αποτύπωσή της. Το χρέος μου έγινε πιεστικό με τη σκέψη πως είμαι ο μοναδικός επιζών από τους πρώτους Κνιδιώτες που στη δεκαετία του ’50  έτυχαν ανωτάτης  παιδείας. Έπρεπε να μείνει ένα γραπτό  κείμενο που να παρουσιάζει την Κνίδη σε βάθος χρόνου. Ένα σύμβολο για να θυμίζει το διάβα της ζωής: Από τον προπάππο, στον παππού, στον πατέρα, στο γιο, στο αγέννητο. Ένα προσκύνημα στα γάργαρα και τρεχούμενα νερά της λαϊκής παράδοσης.

Στο βιβλίο αυτό είναι αποτυπωμένα το φυσικό περιβάλλον που έδωσε απλόχερα τους χυμούς του στη ζωή μας, το χτιστό περιβάλλον που σημάδεψε ανεξίτηλα την ψυχή μας, ο κοινωνικός περίγυρος με τους αγώνες του, τις αγωνίες του, τις χαρές του τις λύπες του, τα πάθη του, αλλά και τη συμπόνια και την ανθρωπιά του.
Αναδεικνύονται τα κυριότερα λαογραφικά στοιχεία -απόσταγμα της τοπικής παράδοσης- σε βιωματική μορφή. Η παράδοση μας είναι προϊόν εσωτερικής ελευθερίας, βαθύτατη αγωγή περηφάνιας και αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Μια παράδοση στηριγμένη με βαθιές ρίζες στη ρωμιοσύνη και στην ανεξάντλητη δύναμη της Ορθοδοξίας.

Παρατίθεται στο βιβλίο αυτό η μικροϊστορία του τόπου μας μέσα στο ρεύμα της μεγάλης ιστορίας. Από την αρχαία ιστορία μαζί με την αναφορά στη μακεδονική Ελιμιώτιδα γίνεται λόγος για τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής μας με κορυφαίο τη  λάρνακα που βρέθηκε στο Βέντζι. «Η Μακεδονία εν λίθοις φθεγγομένοις και εν μνημείοις σωζομένοις» όπως χαρακτηριστικά  γράφει ο καθηγητής Μαργαρίτης Δήμιτσας. Προχωρώντας γίνεται αναφορά με ιδιαίτερη έμφαση στο μακεδονικό αγώνα 1904-1908. Με βάση τις επιστολές του ήρωα του Μακεδονικού αγώνα Παύλου Μελά προς τη σύζυγό του, χαράζεται η δύσβατη διαδρομή του στην περιοχή  μας και εντοπίζεται ένα λημέριασμά του στην Παλαιοκνίδη. Επί 2 ½  ώρας ανερχόμεθα το επί του Αλιάκμονος όρος, ουδέν ίχνος μονοπατιού υπάρχει, πυκνοί θάμνοι μάς ξεσχίζουν πρόσωπα, χέρια, κάπες.…. Επί τέλους φθάνουμε εις το λημέρι. Είναι δε τούτο  εις το κέντρον ενός πυκνοτάτου δάσους δρυών…. Νερό εδώ έχουμε άφθονο, δόξα τω Θεώ, και ούτω δύναμαι να κάνω ολίγην τουαλέτταν και να πλύνω τα ρούχα μου». Εις τας 9 (ώρα της 11^ηςΜαρτίου) ο Μήτρος⁴ και ο Χρήστος (σ.σ. Γκάνης-Κιδιώτης) μας φέρουν ψωμί και αυγά ανακατωμένα με τυρί (προσφάγι προερχόμενο, προφανώς, από το χωριό μας λόγω αποστάσεως) ως επίσης και ένα γέροντα οδηγόν, όστις θα μας οδηγήση  μέχρις ενός ρυακίου που λέγεται Σαραντάπορος. Είναι η μαρτυρία του πρωτομάρτυρα του μακεδονικού αγώνα.

Συνεχίζεται η ιστορία σε τοπική κλίμακα, όπως την έζησε η γενιά μου: Εποποιία του ’40 -Κατοχή-Αντίσταση-αδελφοκτόνος σπαραγμός. Από το έπος στην τραγωδία. Από το φτερούγισμα της δόξας στην Πίνδο, στα πονεμένα και πεινασμένα χρόνια της κατοχής, στο κλέος της εθνικής αντίστασης, στο φαρμάκι και δάκρυ του εμφύλιου με  όλα του τα ολέθρια  αποτελέσματα για την πατρίδα μας:

Είναι χαρακτηριστικός και ιδιαίτερα διδακτικός ο συγκριτικός ονομαστικός πίνακας των θυμάτων του χωριού μας στις πολεμικές συγκρούσεις του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα που παρατίθεται στο τέλος της ενότητας αυτής.

Μικρασιατική εκστρατεία: Κνιδιώτες νεκροί 3, Ελληνοϊταλικός πόλεμος:1, Κατοχή και Αντίσταση: 5, Εμφύλιος πόλεμος: 22. Εδώ έχουν θέση τα λόγια του Σαίξπηρ: Μια στάλα αίμα απ’ της πατρίδας σου το στήθος θα ‘πρεπε να σε θλίβει πιο πολύ από ποτάμια ξένο αίμα.

Σε άλλες ενότητες γίνεται μια αναδρομή στην κοινωνική ανέλιξη της μικροκοινωνίας μας: Σ' αυτές αναδύονται τα ερωτήματα: Τι είχαμε, τι χάσαμε. Τι βρήκαμε, τι αφήσαμε. Που ήμασταν, που φτάσαμε. Το άλμα του Κνιδιώτη μέσα στον 20^οαιώνα από την πενία στην ευημερία, από την αγραμματοσύνη στην πανεπιστημιακή έδρα, από την αγκλίτσα σε διευθυντικές θέσεις, από το ξυλάλετρο σε υπουργικό θώκο είναι εντυπωσιακό.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου τελειώνει με την τραυματική εμπειρία του σεισμού της 13^ης Μαΐου του 1995. Μέρα του Μάη θλιβερή βαριά φαρμακωμένη!

Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται τα τραγούδια που τραγουδήθηκαν και μας παραδόθηκαν από τις αναλφάβητες Κνιδιώτισσες μιας άλλης εποχής. Τα τραγούδια αυτά στα σκοτεινά χρόνια της μακρόχρονης σκλαβιάς αποτέλεσαν το τραγουδιστό αλφαβητάρι του ραγιά. Στα δημοτικά τραγούδια ενός λαού μπορείς  να διακρίνεις  τις αρετές του και τις ιστορικές περιπέτειές του. Τραγούδια βγαλμένα από την καρδιά για να μπαίνουν κατευθείαν στην καρδιά.

Παραθέτω ένα τραγούδι, πολύτιμο μαργαριτάρι, που φτιάχτηκε σ’ αυτά εδώ τα χώματα:  

       

                         - Ακούστε χώρες και χωριά και σεις βρε βιλαέτια.

                           Ακούστε για το νιόπαπα, γι’αυτόν τον Παπαγόρα,

                    του πέθανε η παπαδιά κι άλλη παντρειά γυρεύει

                    Παίρνει διαβάζει τα χαρτιά, διαβάζει τα Βαγγέλια 

                  - Πάτε χαρτιά μου στο καλό, Βαγγέλια στα ουράνια.

                    Εγώ  θέλω να παντρευτώ, την Ξάνθω θέλ’να πάρω,

                            την Ξάνθω την περήφανη κι αυτήν τη μαυρομάτα

                            που ‘χει το μάτι σαν ελιά, το φρύδι σα γαϊτάνι,

                                 που ‘χει τη μέση της λιανή σαν ρίζ’από σκαντάλι .

           (Πρόκειται για πραγματικό τοπικό γεγονός. Στο  χωριό μας έχουμε πολλούς Παπαγοραίους)

Στο τρίτο μέρος έχει καταχωρηθεί φωτογραφικό υλικό τραβηγμένο από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι την εποχή της Κνίδης στις σκηνές και στα λυόμενα. (Περισσότερες από 80 φωτογραφίες)

Σχετικά με τη μορφή του βιβλίου έκρινα σκόπιμο στο εμπροσθόφυλλο να μπει η φωτογραφία του καμπαναριού της Παναγίτσας, γιατί είναι το μοναδικό κτίσμα που άφησε ανέγγιχτο ο Εγκέλαδος, φορτωμένο με μνήμες, για να μας θυμίζει «το χθες» της Κνίδης αντίστοιχο με τον τίτλο του βιβλίου. Στο οπισθόφυλλο μπήκε φωτογραφία που απεικονίζει μερική άποψη του χωριού στη σημερινή του μορφή. Αυτή περιλαμβάνει το πιο κεντρικό του τμήμα, την τετραλογία Άι-Δημήτρης-Δημαρχείο-Σχολείο-ιατρείο, αντίστοιχη με το «σήμερα» του τίτλου.

Θέλω να ελπίζω πως στο βιβλίο αυτό καθρεφτίζεται μια τοπική ιστορική διαδρομή ενός αιώνα και πλέον. Οι ηλικιωμένοι και όσοι έζησαν την πρώτη τους ηλικία στον τόπο αυτό θα θυμηθούν πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις και σίγουρα θα συγκινηθούν, γιατί το παρελθόν είναι ριζωμένο μέσα μας και μας ακολουθεί παντού και πάντοτε. Οι αναγνώστες της κατηγορίας αυτής δε θα διαβάσουν μόνο το βιβλίο, θα το ζήσουν. Οι νεότεροι  και τα ξεπεταρούδια, που κούρνιασαν σε άλλους τόπους, θα γνωρίσουν τον τόπο καταγωγής τους και θα συνδεθούν με τα βιώματα των Κνιδιωτών μιας άλλης εποχής, θα κοινωνήσουν το λαϊκό πολιτισμό της γενέτειράς τους, όπως αυτός είναι αποτυπωμένος στα ήθη και έθιμά μας και στα δημοτικά μας τραγούδια, θα ενημερωθούν για τη συμβολή των προηγούμενων γενεών σε ιστορικά γεγονότα, αλλά και σε ειρηνικά επιτεύγματα από τα οποία καρπώνονται σήμερα τα αγαθά της ειρήνης και της ευημερίας.

Το βιβλίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (Α.Π.82249/23-4-2007) και έτυχε ευμενούς υποδοχής  από φίλους και συντοπίτες.

Το  υποδέχτηκαν  με καλογραμμένα φιλοφρονητικά λόγια.  ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, πρώην Υπουργός, o Άρης Ουζουνίδης, πρώην ευρωβουλευτής, ο μακαρίτης τώρα Ηλίας Λαμπρέτσας και ο Χρήστος Γκερέκος, δημοσιογράφος πολιτικός αναλυτής.
Την παρουσίασή του (1^η Αυγούστου 2010) προλόγισε ο Νομάρχης Γρεβενών κ. Δημοσθένης Κουπτσίδης και χαιρέτησαν ο Γιάννης Κωνσταντινίδης και ο Δήμαρχος Δημήτριος Αγνάντος.

Να και ένα απόσπασμα από τη 14η σελίδα του βιβλίου               Βεντζιώτικη ενδυμασία   Η ΓΕΦΥΡΑ ΚΑΙ ΤΟ «ΚΑΡΑΒΙ» Η περιοχή των Βεντζίων, μακριά από τους οδικούς άξονες του Νομού, κλεισμένη από τη μια μεριά από το ημικύκλιο που σχηματίζει ο Αλιάκμονας και από την άλλη από τον Μπούρινο με τις παραφυάδες του, αντιμετώπιζε πάντοτε συγκοινωνιακό πρόβλημα. Για το λόγο αυτό δεν ήταν πέρασμα και ίσως για τον ίδιο λόγο δεν έγινε πεδίο πολεμικών συγκρούσεων. Το ποτάμι το περνούσαν με το «καράβι», όπως έλεγαν το πρωτόγονο ιδιωτικό πορθμείο που βρίσκονταν κάτω από τον Πόρο. Η δυναμικότητά του ήταν της τάξης των δυο υποζυγίων και των συνοδών τους. Το «καράβι» συνδέεται με τις πρώτες παιδικές μου αναμνήσεις. Κάθε Σάββατο απόγευμα περιμέναμε τους γονείς μας στον Αϊ-Θόδωρο να επιστρέψουν από το παζάρι των Γρεβενών, για να πάρουμε με λαχτάρα τα «καλούδια» μας. Μέναμε απαρηγόρητοι, όταν οι γονείς μας επέστρεφαν άπρακτοι, γιατί το «καράβι» δε λειτουργούσε εξαιτίας μεγάλης βροχόπτωσης. Όταν η στάθμη του νερού σκέπαζε έναν ορισμένο βράχο, το καράβι έδενε μέχρις  ότου πάρει νεότερη διαταγή από το «λιμεναρχείο» του βράχου. …………………………………… Επικοινωνία: Σταυρόπουλος Κων/νος                    Τηλ: 210 9915854                    e-mail: knidi2@gmail.com Στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Η ΚΝΙΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ» του συνταξιούχου δασκάλου κ. Κων/νου Σταυρόπουλου που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος  Κνίδης,  παρέστη ο Νομάρχης Γρεβενών κ.Δημοσθένης Κουπτσίδης. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Κυριακή  1  Αυγούστου 2010 στο Δημαρχείο του Δήμου Βεντζίων, ενώ η έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου έγινε με την αρωγή της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης  Γρεβενών.   «Διαβάζοντας το βιβλίο διαπίστωσα ότι ο συγγραφέας αφιέρωσε πολύ χρόνο περιγράφοντας με γλαφυρό, παραστατικό και αναλυτικό τρόπο την πορεία του χωριού της Κνίδης στη διάρκεια των χρόνων μέχρι σήμερα, με ένα σημείο αναφοράς στο σεισμό του 1995 όπου έχουμε μια κοσμογονική αλλαγή και σίγουρα αυτή η καταγραφή θα μείνει και θα γίνει γνωστή και στις επόμενες γενιές»,  τόνισε μεταξύ άλλων στο χαιρετισμό του ο Νομάρχης Γρεβενών κ. Δημοσθένης Κουπτσίδης.  Τα ήθη και τα έθιμα, οι παραδόσεις και η ιστορία του χωριού της Κνίδης καταγράφονται μέσα σε αυτό το βιβλίο με πολύ μεράκι από τον Κώστα Σταυρόπουλο, τον οποίο ο κ. Κουπτσίδης επαίνεσε  για την ανιδιοτέλεια που επέδειξε να χαρίσει τα πνευματικά του δικαιώματα στην εκκλησιαστική επιτροπή του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου, ώστε τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου να διατεθούν για την αποπεράτωση της εκκλησίας , ενώ συνεχάρη τον Πολιτιστικό Σύλλογο και όλους όσους συνέβαλαν στην έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου.  Την παρουσίαση του βιβλίου έκανε ο πρώην βουλευτής του Νομού Γρεβενών κ.Γιάννης Κωνσταντινίδης.  Τον κ.Νομάρχη συνόδευαν στην Κνίδη οι Αντινομάρχες κ.Αικατερίνη Πέτρου και  κ.Παναγιώτα  Τσιώτα –Μπαλοδήμου.